“How do you know you are on your path? Because it disappears. How do you know you are really doing something radical? Because you can’t see where you are going. That’s how you know.” – David Whyte
Met het einde van de zomervakantie keren velen terug naar werk en projecten. Dit moment vormt vaak een natuurlijk ijkpunt om na te denken over gewoontes, doelen en mogelijke verbeteringen. Gedragswetenschapper Katy Milkman benadrukt dat zulke overgangen – nieuwjaar, verjaardagen of een langere werkonderbreking – de beste momenten zijn om met verandering te beginnen. Toch blijkt structureel veranderen lastig, ondanks de overvloed aan zelfhulpboeken die ons daarbij zouden moeten helpen.
Zelfhulp als verdienmodel
Veel zelfhulpboeken ontstaan uit persoonlijke crises: burn-out, faillissement, ziekte of identiteitsverlies. Auteurs verwerken hun zoektocht in een methode en bouwen daar soms een verdienmodel omheen. Het klassieke voorbeeld is Napoleon Hill met Think and Grow Rich (1937). Dit werk, nog steeds populair, legde de basis voor de gedachte dat individueel succes maakbaar is via mindset en strategie. Hoewel bewijs voor zulke ‘wetten’ – zoals de Wet van de Aantrekkingskracht – ontbreekt, blijft de aantrekkingskracht groot.
Recent zijn twee Nederlandse titels toegevoegd aan deze traditie:
Michael Pilarczyk – Master Your Mindset: een 12-stappenplan gericht op geld, status en zakelijk succes.
Ernst-Jan Pfauth – Intentioneel leven: een zoektocht naar betekenis, tijd en creativiteit.
Pilarczyk: succes als strategie
In Master Your Mindset definieert Pilarczyk succes via klassieke waarden: rijkdom, status en macht. Hij presenteert een 12-stappenplan waarin visualisatie, discipline en vertrouwen centraal staan. De kern: succes is het resultaat van mindset en doorzettingsvermogen. ‘Feel it, see it, live it.’ Succes is volgens hem een wetenschap: het komt voort uit gefocuste strategie, gecombineerd met geloof in jezelf, voorbereiding, oefening en hard werken. Natuurlijk kan het misgaan, maar de oorzaak ligt dan bij jou: gebrek aan doorzettingsvermogen, faalangst, gebrek aan ambitie, passie of zelfvertrouwen.
Pfauth: succes als betekenis
Pfauth kiest een andere insteek. Hij sprak vooral creatieve professionals en ziet succes niet als bezit, maar als ruimte voor menselijkheid, tijd en aandacht. Zijn concept van ‘gelukmakers’ bestaat uit kleine gewoontes die bijdragen aan welzijn, zoals beter omgaan met uitstelgedrag of bewust kiezen waar je wél energie in steekt. Zijn pleidooi: omarm uitstelgedrag als manier om vooruit te kijken, koop controle over je tijd, kies bewust wat je laat verslonzen. Zelf koos Pfauth voor minder werken en veranderde daarmee zijn blik op succes. Hij predikt flexibiliteit, de waarde van kwetsbaarheid, het zoeken van flow en het hebben van een plan – mét aandacht voor de mensen om je heen.
Kritische noten bij succesdenken
Volgens psychiater Dirk de Wachter leidt het streven naar geluk als ‘product van de nv-ik’ juist tot maatschappelijke druk en onvrede. In het najaar verschijnt zijn nieuwste boek Wachten, een levenshouding waarin hij wachten als tegengif onderzoekt.
Ook journalist Evan Osnos laat in The Haves and the Have-Yachts zien hoe de succesdefinitie van de ultrarijken kan ontaarden in een zinloze ratrace. Schrijfster Lot Vekemans illustreert in Wat wil je dan? Over verlangen, verdwalen en je weg vinden hoe zelfs succes en liefde onzekerheid en dwaling kunnen veroorzaken. Succes en een nieuwe liefde maakten haar onzeker; ze beëindigde een relatie en gooide haar schrijverschap om. In dit zeer persoonlijke boek toont ze hoe moeilijk en pijnlijk het kan zijn om van koers te veranderen, zelfs wanneer je voelt dat je niet op je eigen weg zit.
De rode draad: het leven is grillig en ondermijnt elk idee van maakbaarheid.
Persoonlijke lessen
Wat heb ik hieruit gehaald voor de praktijk?
Begin klein – Experimenteer en test ideeën zonder de illusie dat de lange termijn volledig maakbaar is.
Erken de onmaakbaarheid – Het leven brengt onverwachte gebeurtenissen; flexibiliteit is essentieel.
Toon dankbaarheid – Richt aandacht op het goede, in werk en persoonlijke relaties.
Vermijd schuldgevoel – Falen is geen bewijs van tekortschieten, maar onderdeel van leren.
Pilarczyk noemt een stevige lijst van mogelijke persoonlijke tekortkomingen. Maar naast wat jij fout kunt doen, bestaat er ook gewoon het leven. Wil je elke dag aan jouw droombedrijf bouwen, of wil je ook tijd en energie besteden aan je familie en geliefden? Falen hoort erbij, het toont je kwetsbaarheid. In een wereld waar geld = succes = aanzien is, wordt falen nauwelijks getolereerd. Negeer dit!
Verdere leestips
Voor wie verdieping zoekt, zijn er titels met een sterkere wetenschappelijke basis:
Grip – Rick Pastoor
Echt veranderen – Katy Milkman
Hidden Potential – Adam Grant
De kracht van kwetsbaarheid – Brené Brown
De terugkeer na vakantie biedt een kans tot reflectie. Zelfhulpboeken geven uiteenlopende perspectieven: van statusgericht succes tot betekenisvol leven. Belangrijker dan het volgen van een rigide methode is het ontwikkelen van een realistische houding: klein beginnen, flexibel blijven, dankbaarheid cultiveren en falen accepteren. Waardevol werk ligt niet alleen in prestaties, maar in de balans tussen ambitie en menselijkheid.
Over Bertrand Weegenaar
Bertrand Weegenaar is als hogeschooldocent HBO-ICT werkzaam op Windesheim. Zijn voorliefde ligt bij de onderwerpen strategie, marketing, geschiedenis; biografieën en internet; e-business.